अभ्यासाचे महत्त्व खूप मोठे आहे,कारण अभ्यास हा यशाचा पाया आहे.जेव्हा एखादी व्यक्ती नियमितपणे अभ्यास करते,
तेव्हा ती ज्ञान मिळवते,कौशल्य विकसित करते आणि आपल्या उद्दिष्टांपर्यंत पोहोचण्याची क्षमता वाढवते.
अभ्यासाचे काही मुख्य फायदे असे आहेत:
१. ज्ञानवृद्धी:अभ्यासामुळे विषयाचे सखोल ज्ञान मिळते,
ज्यामुळे कोणत्याही क्षेत्रात प्रगती करणे शक्य होते.
२.आत्मविश्वास: योग्य अभ्यासामुळे व्यक्तीला आत्मविश्वास मिळतो.विषयाची समज वाढल्याने परीक्षांमध्ये किंवा व्यावसायिक जीवनात यश मिळवणे सोपे होते.
३.समस्या सोडवण्याची क्षमता:अभ्यासामुळे विचारशक्ती वाढते आणि समस्यांचे निराकरण करण्याची क्षमता विकसित होते.
४.शिस्त आणि एकाग्रता:नियमित अभ्यासामुळे शिस्त येते,आणि व्यक्ती अधिक एकाग्रतेने काम करू शकते.
५.कार्यक्षमता:अभ्यास केल्यामुळे कार्यक्षमता वाढते, ज्यामुळे कमी वेळात जास्त कामे करता येतात.
अभ्यास हा सतत करण्याचा एक प्रक्रिया आहे,जो यशाच्या दिशेने नेणारा प्रमुख घटक आहे.
नवीन संधी:अभ्यासामुळे नवीन संधी निर्माण होतात.उदाहरणार्थ,
उच्च शिक्षण,चांगली नोकरी आणि वैयक्तिक विकासासाठी नवीन दरवाजे उघडतात.
आर्थिक स्थिरता:शिक्षण आणि कौशल्य विकासामुळे आर्थिक स्थिरता प्राप्त करणे सोपे होते.
समाजात योगदान: अभ्यासित व्यक्ती समाजाच्या विकासात अधिक प्रभावीपणे योगदान देऊ शकते.
आयुष्यभर शिकणे:अभ्यास हा केवळ शालेय जीवनापुरता मर्यादित नाही.आयुष्यभर शिकणे हे सतत विकासासाठी आवश्यक आहे.
तणाव कमी करणे: अभ्यासामुळे व्यक्ती अधिक आत्मविश्वासपूर्ण बनते,ज्यामुळे तणाव आणि चिंता कमी होते.
अभ्यास असा करावा…!
नियमित वेळापत्रक:अभ्यासाचे एक निश्चित वेळापत्रक तयार करा आणि त्याचे पालन करा.
शांत वातावरण:अभ्यासासाठी एक शांत आणि स्वच्छ वातावरण निवडा.
लक्ष केंद्रित करा:अभ्यास करताना मोबाइल आणि इतर विचलित करणाऱ्या गोष्टी दूर ठेवा.
समूह चर्चा: मित्रांसोबत विषयाची चर्चा करा.
विराम घ्या: नियमितपणे छोटे-छोटे विराम घ्या.अभ्यास हा एक प्रवास आहे,एक गंतव्य नाही.त्यामुळे, सतत शिकत रहा आणि आपल्या स्वप्नांना साकार करण्यासाठी प्रयत्नशील राहा.
अभ्यासाबद्दल तज्ञांची अभ्यासपूर्ण मते…
१. मल्कम ग्लॅडवेल -आपल्या "Outliers" या पुस्तकात ग्लॅडवेलने १०,००० तासांचे नियम मांडले आहेत.त्याच्या मते,कोणत्याही क्षेत्रात तज्ज्ञ होण्यासाठी साधारणतः१०,००० तासांच्या सातत्यपूर्ण अभ्यासाची आवश्यकता असते.
२.अँडर्स एरिक्सन - या मानसशास्त्रज्ञाने "सजग अभ्यास" (deliberate practice) या संकल्पनेचा विचार मांडला आहे.
त्याच्या मते,गुणवत्तापूर्ण आणि लक्षपूर्वक अभ्यास केल्यास कौशल्य अधिक तीव्रतेने वाढते.
४.जेम्स क्लीअर - "Atomic Habits" या पुस्तकात क्लीअरने सवयी आणि अभ्यासावर भर दिला आहे. त्याच्या मते,लहान पण नियमित सुधारणा अभ्यासात मोठे बदल घडवू शकतात.सतत लहान पाऊल उचलल्यास दीर्घकाळात मोठे परिणाम दिसून येतात.
४.कारोल ड्वेक - ड्वेकच्या "Growth Mindset" या सिद्धांतानुसार,लोकांच्या शिकण्याच्या क्षमतेवर त्यांचा विश्वास आणि मानसिकता मोठा प्रभाव टाकते.तिने सुचवले की,जर एखादी व्यक्ती निरंतर प्रयत्न आणि सुधारणा यावर विश्वास ठेवेल तर ती अभ्यासाच्या माध्यमातून अधिक प्रगती करू शकते.
प्रेरणादायक कथा:
१.थॉमस एडिसन:
थॉमस एडिसनला त्याच्या संशोधनांमध्ये अनेक अपयश आले,
विशेषतः विजेचा बल्ब तयार करण्याच्या प्रयोगात.असे म्हणतात की त्याने बल्ब तयार करण्यासाठी १००० पेक्षा अधिक प्रयोग केले.जेव्हा त्याला अपयशाबद्दल विचारले गेले,तेव्हा त्याने उत्तर दिले,मी अपयशी झालो नाही,तर मी १००० मार्ग शोधले की बल्ब कसा तयार होत नाही. एडिसनच्या या सातत्यपूर्ण अभ्यासातून सिद्ध झाले की अपयश हा केवळ यशाकडे जाण्याचा एक टप्पा आहे.
२. अभ्यासात यशस्वी झालेला अर्जुन (महाभारत):
महाभारतातील अर्जुनाची एक प्रसिद्ध कथा आहे,जिथे गुरु द्रोणाचार्याने सर्व शिष्यांना पक्ष्याच्या डोळ्यावर बाण मारण्याचे आव्हान दिले.सर्व शिष्यांनी विविध गोष्टी पाहिल्या—पक्षी, झाड,
आकाश—परंतु अर्जुनाने फक्त पक्ष्याचा डोळाच पाहिला.त्याच्या एकाग्रतेमुळे त्याला लक्ष्य भेदता आले.ही कथा दाखवते की सराव आणि एकाग्रता केवळ यशाच्या दिशेने नाही,तर उत्कृष्टतेच्या दिशेने देखील नेते.
३.ब्रुसली ची शिस्त:
जगप्रसिद्ध मार्शल आर्टिस्ट ब्रुस लीने कधीही सातत्याने सराव करणे थांबवले नाही.त्याची प्रसिद्ध म्हण होती,मी त्या व्यक्तीला घाबरत नाही जी १०,०००विविध प्रकारचा सराव करते,परंतु मला त्या व्यक्तीची भीती वाटते जी १०,००० वेळा फक्त एकाच प्रकारचा सराव करते." ब्रुस लीच्या या म्हणीतून दिसते की,त्याच्या यशाचे रहस्य फक्त तंत्रज्ञानात नाही,तर शिस्तबद्ध आणि सातत्यपूर्ण सरावात होते.
४. बेथोवेन:
जगप्रसिद्ध संगीतकार लुडविग वॉन बेथोवेन हे ऐकू येणे जवळपास पूर्णपणे गमावून देखील आपली कला शिकण्यात आणि सर्जनशीलतेत गुंतलेले राहिले.त्यांनी त्यांचा संगीतातील अभ्यास अखंड चालू ठेवला आणि काही महान रचना तयार केल्या,ज्या आजही प्रेरणादायी मानल्या जातात.त्याचे यश हे त्याच्या असामान्य कौशल्यापेक्षा,त्याच्या अविरत अभ्यासामुळे मिळाले.
५.मायकेल जॉर्डन:
मायकेल जॉर्डन हा इतिहासातील सर्वात महान बास्केटबॉल खेळाडूंपैकी एक आहे,परंतु एकदा त्याला हायस्कूलच्या बास्केटबॉल संघातून वगळण्यात आले होते.या अपयशाने त्याला खूप मोठा धक्का बसला, परंतु त्याने हार न मानता अविरत अभ्यास सुरू ठेवला.जॉर्डन म्हणतो,मी माझ्या आयुष्यात ९,०००पेक्षा अधिक वेळा चूक केली आहे,३०० पेक्षा अधिक सामने हरलो आहे.यामुळेच मी यशस्वी झालो." त्याच्या कथेतून समजते की अभ्यास हा अपयशावर मात करण्याचा मार्ग आहे.
मनोरंजक कथा:
१.अब्राहम लिंकन:
अब्राहम लिंकनचे बालपण अत्यंत गरीब परिस्थितीत गेले.
त्यांच्याकडे ना योग्य पुस्तके होती,ना शाळा.तरीही, लिंकन यांना शिकण्याची प्रचंड इच्छा होती.ते कोणतेही पुस्तक जिथे सापडेल तिथून वाचायचे आणि रात्रभर अभ्यास करायचे.ते ज्या लाकडी घरात राहत होते, त्याच्या दिव्याच्या प्रकाशात त्यांनी आपले शिक्षण घेतले.या कठीण परिश्रमामुळे ते अमेरिकेचे एक महान अध्यक्ष बनले.
२.फरारी आणि चिकट नोट्स:
3M कंपनीत काम करणारे स्पेन्सर सिल्वर यांनी १९६८ मध्ये एका प्रकारचे कमजोर चिकट पदार्थ शोधले,परंतु त्याचा कोणताही वापर तेव्हा दिसत नव्हता.काही वर्षांनंतर,आर्थर फ्राय नावाच्या शास्त्रज्ञाने त्या चिकट पदार्थाचा वापर करून पुस्तकात पानांसाठी चिकट नोट्स तयार केल्या.हे एक चांगले उदाहरण आहे,की काही वेळा सतत चुकांमधूनच उपयोगी वस्तू शोधल्या जातात.त्यांनी हा प्रयोग शिकायला घेतला आणि चिकट नोट्स (Post-it) एक प्रचंड यशस्वी उत्पादन बनले.
३.आयझॅक न्यूटनचे सफरचंद:
एकदा आयझॅक न्यूटन एका झाडाखाली बसलेले होते आणि अचानक त्यांच्या डोक्यावरून एक सफरचंद पडले.या साध्या घटनेने न्यूटनच्या मनात पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षणाच्या सिद्धांताचे बीज पेरले.त्यानंतर त्यांनी या घटनेवर बारकाईने अभ्यास करून गुरुत्वाकर्षणाचा सिद्धांत मांडला.या कथेतून आपल्याला दिसते की, साध्या गोष्टींमध्येही जिज्ञासा आणि अभ्यासातून महान शोध लागू शकतात.
४. हेलन केलरची कथा:
हेलन केलर जन्मतःच अंध आणि मूक होत्या. बालपणात त्यांना ना बोलता येत होते,ना ऐकता.पण, शिक्षक ऍन सुलिव्हन यांच्या मदतीने आणि स्वतःच्या सातत्यपूर्ण प्रयत्नांमुळे त्यांनी शिकण्याचे कौशल्य आत्मसात केले.शेवटी,त्या जगभरात प्रसिद्ध लेखिका आणि प्रेरणादायक वक्त्या बनल्या.हेलन केलरची कथा दाखवते की,केवळ सातत्य,मेहनत आणि अभ्यासाच्या माध्यमातून कठीण परिस्थितीतही यशस्वी होता येते.
५.जॉन किचिंगचे माजीजीषी अभ्यास:
जॉन किचिंग यांनी फोटोग्राफीचा अभ्यास करत असताना फोटोनिक फिल्टर वापरून दैनंदिन वस्तूंचे जवळून फोटो काढण्यास सुरुवात केली.एकदा त्यांनी माजीजीषी (dandelion) फुलाचे जवळून फोटो काढले,ज्याने संशोधकांना या फुलाच्या रचनेविषयी नवी माहिती मिळाली.या लहानशा अभ्यासाच्या शोधामुळे विज्ञान क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण योगदान मिळाले.
अशा रंजक कथा शिकवतात की,अभ्यास हा केवळ ज्ञान मिळवण्याचा मार्ग नाही,तर तो कल्पनाशक्ती आणि जिज्ञासेने यश मिळवण्याचे साधन आहे.
खालील काही तत्त्वे आणि यशस्वी व्यक्तींच्या अभ्यासाच्या वेळांचा आढावा:
१.१०.००० तास नियम:
मल्कम ग्लॅडवेलच्या "Outliers" पुस्तकानुसार, कोणत्याही क्षेत्रात तज्ज्ञ होण्यासाठी साधारणतः १०,००० तासांचा सराव किंवा अभ्यास आवश्यक आहे. याचा अर्थ असा की,जर एखादी व्यक्ती दररोज ३ तास अभ्यास किंवा सराव करते,तर तिला १० वर्षे लागतील तज्ज्ञ होण्यासाठी.अर्थातच,हे एक साधारण गणित आहे,
परंतु यशस्वी व्यक्तींनी त्यांच्या अभ्यासात दीर्घकाळ घालवला आहे.
२. एलोन मस्क:
टेस्ला आणि स्पेसएक्सचे संस्थापक एलोन मस्क हे स्वतःची अभ्यास आणि शिकण्याची प्रक्रिया सातत्याने चालवतात.त्यांच्या मते,ते आठवड्यातून ८०-१०० तास काम करतात,ज्यात सतत शिकण्याचा आणि नवीन गोष्टींचा अभ्यास करण्याचा समावेश असतो.त्यांनी स्वतःच रॉकेट विज्ञान आणि इतर तांत्रिक कौशल्ये अभ्यासातून आत्मसात केली आहेत.
३.बिल गेट्स:
मायक्रोसॉफ्टचे सह-संस्थापक बिल गेट्स हे वाचनाच्या प्रचंड चाहत्यांपैकी एक आहेत.ते दररोज किमान एक तास वाचन करतात,आणि दरवर्षी ५० पुस्तके वाचतात. अभ्यास आणि वाचनाच्या सवयींमुळेच ते सतत नवीन कल्पना शिकून त्यांचे व्यवसाय वाढवू शकले.
४. वॉरेन बफेट:
प्रसिद्ध गुंतवणूकदार वॉरेन बफेट दररोज ५-६ तास वाचन करतात.
त्यांनी स्वतः सांगितले आहे की,ते त्यांच्या दिवसाच्या ८० टक्के वेळ वाचण्यात घालवतात, जे मुख्यतः अर्थशास्त्र,व्यवसाय,
आणि गुंतवणुकीवरील पुस्तके असतात.वाचन हे त्यांचे महत्त्वाचे यशस्वी होण्याचे साधन आहे.
५.अल्बर्ट आइन्स्टाईन:
महान शास्त्रज्ञ अल्बर्ट आइन्स्टाईन आपल्या संशोधन आणि गणितीय सिद्धांतांवर सतत काम करत असायचे. त्यांच्या अनेक तासांच्या अभ्यासामुळेच त्यांनी सापेक्षतावादाचा सिद्धांत मांडला.
६.सचिन तेंडुलकर:
क्रिकेटच्या सरावाच्या तासांसाठी प्रसिद्ध असलेले सचिन तेंडुलकर दररोज ६-८ तास सराव करायचे. त्यांचा क्रिकेटमधील अभ्यास केवळ शारीरिक सरावावरच नव्हे,तर मानसिक तयारीवरही आधारित होता.या सातत्यामुळे ते एक महान क्रिकेटपटू बनले.
७.मार्क झुकरबर्ग:
फेसबुकचे संस्थापक मार्क झुकरबर्ग यांनी सुरुवातीच्या काळात दररोज अनेक तास कोडिंग आणि तांत्रिक शिक्षण घेतले.त्यांनी सतत तांत्रिक कौशल्यांचा अभ्यास केला,ज्यामुळे त्यांनी एक मोठी तांत्रिक कंपनी निर्माण केली.
८. डॉ.ए.पी.जे.अब्दुल कलाम:
भारताचे माजी राष्ट्रपती डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम हे त्यांच्या कठोर अभ्यास आणि सातत्यपूर्ण कामामुळे ओळखले जातात.
त्यांची वाचन आणि शास्त्रीय अभ्यासाची सवय त्यांना महान वैज्ञानिक बनवण्यात मदत झाली.
सामान्य तत्त्वे:
यशस्वी व्यक्ती ४-६ तास सराव किंवा अभ्यास दररोज करतात,
परंतु ते केवळ किती तास करतात यावर नाही, तर त्यात किती लक्ष केंद्रित करतात हे महत्त्वाचे आहे
सारांशतः,यशस्वी व्यक्तींच्या अभ्यासाची वेळ ठरलेली नाही,परंतु त्यांनी सातत्य,लक्ष केंद्रित अभ्यास,आणि आत्मविकासासाठी वेळ दिल्यामुळेच ते यशस्वी झाले आहेत.
अभ्यासामुळे यशस्वी झालेले अनेक जागतिक व्यक्तिमत्त्व आहेत.
त्यांच्या यशस्वी प्रवासामागील एक महत्त्वाचा घटक म्हणजे त्यांनी केलेला अथक अभ्यास आणि ज्ञानार्जन,येथे काही उदाहरणे आहेत:
मेरी क्युरी: दोन वेळा नोबेल पुरस्कार विजेत्या या शास्त्रज्ञांनी रेडियम आणि पोलोनियम या दोन मूलद्रव्यांचा शोध लावला.त्यांचे संपूर्ण जीवन शास्त्रज्ञ म्हणून अभ्यास आणि संशोधनाला समर्पित होते.
अल्बर्ट आईनस्टाइन:आपल्या सापेक्षता सिद्धांतासाठी प्रसिद्ध असलेले आइनस्टाइन एक महान भौतिकशास्त्रज्ञ होते.त्यांनी शास्त्राच्या क्षेत्रात अनेक महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
वारेन बफेट: जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्तींपैकी एक असलेले बफेट एक यशस्वी गुंतवणूकदार आहे.त्यांनी पुस्तके वाचून आणि इतर गुंतवणूकदारांकडून शिकून आपले ज्ञान वाढवले.
ओपरा विनफ्री: एक अमेरिकन टीव्ही होस्ट,अभिनेत्री आणि उद्योजिका असलेली ओपरा विनफ्री ही जगातील सर्वात प्रभावशाली महिलांपैकी एक आहे.त्यांनी स्वतःच्या शिक्षणाकडे लक्ष दिले आणि आपल्या कौशल्यांवर काम केले.
बिल गेट्स: मायक्रोसॉफ्टचे सहसंस्थापक असलेले बिल गेट्स एक प्रसिद्ध उद्योजक आहेत.त्यांनी संगणक शास्त्रात आपले ज्ञान वाढवले आणि त्याचबरोबर व्यवसायाचे मूलभूत तत्वज्ञान शिकले.
या व्यक्तींमधून आपण काय शिकू शकतो.?
अभ्यास हा यशाचा एक महत्त्वाचा घटक आहे: कोणत्याही क्षेत्रात यशस्वी होण्यासाठी अभ्यास आणि ज्ञानार्जन आवश्यक आहे.
नियमितपणे अभ्यास करा: थोडा थोडा नियमितपणे अभ्यास करणे हा दीर्घकालीन यशासाठीचा उत्तम मार्ग आहे.
विविध स्रोतांमधून शिका: पुस्तके वाचा,व्याख्यान ऐका,इतर लोकांकडून शिका.
स्वतःला प्रेरित ठेवा: यशस्वी होण्यासाठी स्वतःला प्रेरित ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
अपयशापासून शिका: आपल्या चुकांपासून शिका आणि पुढील प्रयत्नात सुधारणा करा.
या व्यक्तींप्रमाणे आपणही आपल्या स्वप्नांना साकार करण्यासाठी अभ्यास करू शकतो.अभ्यास हा केवळ परीक्षेसाठी नाही,तर आपल्या जीवनभरासाठी उपयोगी पडणारा एक कौशल्य आहे.
तुम्ही कोणत्या क्षेत्रात यशस्वी व्हायचे आहे?
मला आशा आहे की ही माहिती तुम्हाला प्रेरित करेल.
अभ्यासातील दीपस्तंभ म्हणजे असे आदर्श व्यक्तिमत्व किंवा सिद्धांत जे अभ्यासात मार्गदर्शन करतात,प्रेरणा देतात आणि यशाच्या दिशेने मार्गदर्शन करतात.अशा काही व्यक्ती आणि सिद्धांत आहेत ज्यांनी त्यांच्या अभ्यासाने किंवा विचारसरणीने जगाला दिशा दिली आहे:
१. स्वामी विवेकानंद:
स्वामी विवेकानंदांनी अभ्यासाला एक साधना म्हणून पाहिले.त्यांनी सांगितले की,ज्या गोष्टीला तुम्ही अभ्यासाच्या क्षेत्रात प्राप्त करू इच्छिता,त्यासाठी संपूर्ण लक्ष द्या.त्यांची शिकवण प्रेरणा देते की,सातत्य, आत्मविश्वास,आणि साध्य करण्याची जिद्द यामुळे अभ्यासाचे फलित होते.स्वामी विवेकानंदांचे विचार आजही अनेक विद्यार्थ्यांसाठी दीपस्तंभ आहेत.
२.डॉ.ए.पी.जे.अब्दुल कलाम:
डॉ.कलाम यांचा जीवनप्रवास म्हणजे परिश्रम,सातत्य आणि अभ्यासाचा उत्तम आदर्श आहे.ते म्हणायचे, सपने वे नहीं जो हम सोते वक्त देखते हैं,सपने वे हैं जो हमें सोने नहीं देते। अभ्यासात सातत्य ठेवून त्यांनी वैज्ञानिक संशोधनात मोठी प्रगती केली आणि ते भारताचे राष्ट्रपती बनले.त्यांचे जीवन अभ्यासाचा दीपस्तंभ ठरले आहे.
३.महात्मा गांधी:
महात्मा गांधी यांचे जीवन ही एक शिस्तबद्ध अभ्यासाची कथा आहे.त्यांनी स्वतःच्या आत्मचिंतनातून आणि अनुभवांमधून शिकण्याची प्रवृत्ती ठेवली.त्यांनी सांगितले की,जीवनातील खरे शिक्षण आत्मपरीक्षण आणि अनुभवांतून येते.त्यांच्या विचारसरणीने अभ्यासाला आत्मशुद्धी आणि आत्मसाक्षात्काराचे साधन म्हणून पाहिले आहे.
४.रवींद्रनाथ टागोर:
रवींद्रनाथ टागोर हे शिक्षण आणि कलात्मक अभ्यासाचे मोठे उदाहरण आहेत.त्यांच्या मते,शिक्षण हे ज्ञानाच्या सखोलतेतून येते,केवळ माहिती गोळा करण्याने नाही.टागोर यांनी शांतीनिकेतनची स्थापना करून शिक्षणाच्या क्षेत्रात नवीन प्रयोग केले,ज्यामुळे शिक्षणाच्या संकल्पनेला एक नवीन दिशा मिळाली.
५. सर आईझॅक न्यूटन:
न्यूटन यांना त्यांच्या गुरुत्वाकर्षणाच्या सिद्धांतामुळे ओळखले जाते,परंतु त्यांचा अभ्यास हा फक्त एक शास्त्रीय कार्य नव्हे,तर सतत संशोधन आणि प्रयोगांची दीर्घकालीन प्रक्रिया होती.न्यूटन यांच्या एकाग्रतेच्या आणि सातत्यपूर्ण प्रयत्नांमुळेच शास्त्रीय विश्वाला नवी दिशा मिळाली.
६.मदर टेरेसा:
मदर टेरेसा यांचे कार्य अभ्यासाच्या क्षेत्रात नसले तरी त्यांनी सेवा आणि करुणेच्या अभ्यासात एक आदर्श घालून दिला आहे.त्यांनी सांगितले की,सेवा हीच सर्वश्रेष्ठ शिक्षण आहे.त्यांनी मानवतेची सेवा करून शाश्वत मूल्यांचे पालन केले.
७.अल्बर्ट आइन्स्टाईन:
अल्बर्ट आइन्स्टाईन यांचे विज्ञान आणि तत्त्वज्ञानातील योगदान खूप मोठे आहे.ते म्हणायचे,मी विशेष बुद्धिमान नाही,मी फक्त उत्सुक आहे.त्यांची सतत शिकण्याची वृत्ती आणि कठीण प्रश्नांवर काम करत राहण्याची तयारी ही यशस्वी अभ्यासाचा उत्तम आदर्श आहे.
८.बेंजामिन फ्रँकलिन:
बेंजामिन फ्रँकलिन हे एक शास्त्रज्ञ,लेखक,तत्त्वज्ञ आणि राजकारणी होते.त्यांची शिकण्याची आणि स्वतःला सुधारण्याची वृत्ती त्यांना एक दीपस्तंभ बनवते.त्यांनी आत्मसुधारणेसाठी १३ सद् गुण तयार केले आणि त्यावर सातत्याने काम केले.
८.चाणक्य:
चाणक्य हे प्राचीन भारतातील एक महान तत्त्वज्ञ आणि अर्थशास्त्रज्ञ होते.त्यांनी अर्थशास्त्र या ग्रंथाद्वारे राज्यशास्त्र आणि प्रशासनात मार्गदर्शन केले.त्यांचे विचार आणि तत्त्वज्ञान अभ्यासाच्या प्रत्येक क्षेत्रासाठी मार्गदर्शक ठरतात.त्यांच्या मते,विद्या हे सर्वात मोठे सामर्थ्य आहे.
१०.लिओनार्डो दा विंची:
लिओनार्डो दा विंची हे जगातील सर्वांत प्रतिभावान व्यक्तींमध्ये गणले जातात.ते एकाच वेळी शिल्पकार, चित्रकार,अभियंता,
संशोधक,आणि तत्त्वज्ञ होते.त्यांच्या जीवनाचे मुख्य तत्त्वज्ञान होते की सतत नवीन गोष्टी शिकत राहणे,शोध घेणे,आणि जगाच्या गूढांना उलगडणे.
अभ्यासासाठी मुख्य सिद्धांत (Deepstambh Principles):
१.सतत शिकण्याची वृत्ती: जगात यशस्वी झालेल्या प्रत्येक व्यक्तीने शिकण्याची,नवीन ज्ञान मिळवण्याची सततची जिज्ञासा ठेवली आहे.
२. सातत्य आणि समर्पण: अभ्यासातील सातत्य हा कोणत्याही यशाचा पाया असतो. सातत्यपूर्ण प्रयत्न आणि समर्पणानेच यश मिळते.
३.आत्मपरीक्षण आणि सुधारणा: प्रत्येक यशस्वी व्यक्तीने आपले आत्मपरीक्षण केले आहे आणि स्वतःला सतत सुधारण्याचा प्रयत्न केला आहे.
४.लक्ष केंद्रित करणे: यशस्वी व्यक्तींचे एकाग्र लक्ष हे त्यांच्या अभ्यासाच्या यशाचे प्रमुख कारण असते.
५.धैर्य आणि चिकाटी: अभ्यासातील यश हे अपयशाच्या काळात धैर्य आणि चिकाटीने टिकून राहण्यामुळेच मिळते.
अभ्यासातील प्रेरणादायी कथा
१.थॉमस एडीसन:
थॉमस एडीसन, जगातील सर्वात प्रसिद्ध शोधकांपैकी एक, त्यांच्या शिक्षणाच्या प्रवासात अनेक अडचणींचा सामना करावा लागला.
त्यांचा शाळेतला अनुभव चांगला नव्हता;शिक्षकांनी त्यांना "असामान्य" म्हणून बाहेर काढले.पण एडीसनने हार मानली नाही.
त्याने स्वतः शिक्षण घेण्यास सुरुवात केली आणि प्रयोगांद्वारे शिक्षण घेतले.त्याच्या कष्टामुळे त्याने १,००० हून अधिक पेटंट्स मिळवले.एडीसनच्या यशाची गोष्ट शिकवते की, अपयशामुळे तुमचं धैर्य कमी होऊ नये;अपयशाने शिकून पुढे जावे लागते.
२.डॉ.अब्दुल कलाम:
डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम यांचे जीवन हे कष्ट, साधेपण,आणि शिक्षणाचे आदर्श उदाहरण आहे. त्यांच्या कुटुंबाची आर्थिक परिस्थिती चांगली नव्हती, तरी त्यांनी शिक्षणाची महत्वता समजून घेतली.त्यांनी एकटेच अभ्यास केला आणि कठोर परिश्रम घेतले. त्यांनी भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेत (ISRO) काम केले आणि शेवटी भारताचे राष्ट्रपती बनले.कलाम यांची कथा आम्हाला शिकवते की,कठीण परिस्थितीतही आपले स्वप्न पूर्ण करणे शक्य आहे.
३.मालाला युसूफजई:
मालाला युसूफजई एक पाकिस्तानी शिक्षिका आणि समाजसेविका आहेत.ती शिक्षणाच्या हक्कासाठी लढण्यासाठी प्रसिद्ध आहे.तिला शिक्षणासाठी झगडणाऱ्या मुलींच्या हक्कांसाठी आवाज उठवण्याचे धाडस होते.तिला तालिबानने अडचणीत आणले,पण तिने आपली मते व्यक्त करण्याचे थांबवले नाही.तिची लढाई आणि धाडस अनेक मुलींसाठी प्रेरणादायी आहे. आज ती सर्वांच्या प्रेरणास्त्रोत आहे.तिची कथा शिकवते की,शिक्षणाची महत्ता आणि यासाठी लढण्याचे धाडस असले पाहिजे.
४. स्टीव्ह जॉब्स:
स्टीव्ह जॉब्स,एप्पलच्या सह-संस्थापक,यांनी आपल्या यशासाठी शिक्षणाचे महत्वाचे योगदान दिले.त्यांनी आपल्या कॉलेजमधील शिक्षण सोडले,पण त्याने आपल्या आवडत्या विषयावर लक्ष केंद्रित केले.डिझाइन आणि तंत्रज्ञान.जॉब्सच्या अनोख्या दृष्टिकोनामुळे, एप्पलने उच्च गुणवत्ता आणि इनोव्हेटिव्ह उत्पादने विकसित केली.त्यांनी सांगितले की,आपल्या कार्यावर प्रेम करा,तेव्हा तुम्ही यशस्वी होऊ शकता.याने शिकवले की,तुमच्या आवडत्या गोष्टीत काम करणे म्हणजे यशाचे एक मोठे साधन आहे.
५.आर्थर अश:
आर्थर अश एक प्रसिद्ध टेनिस खेळाडू आहेत.त्यांचे जीवन म्हणजे प्रेरणादायी कथा आहे,कारण त्यांना जन्मत:च एका हाताला अपंगत्व आले.पण त्याने टेनिसच्या क्षेत्रात त्याची ओळख निर्माण केली.त्याने अनेक ग्रँड स्लॅम स्पर्धा जिंकल्या आणि खेळाची धारणा बदलली.त्यांच्या यशामुळे दाखवले की,अपंगता हे यशाच्या मार्गात अडथळा नाही,तर ते साध्य करण्यासाठी एक प्रेरणा असू शकते.
६.रवींद्रनाथ ठाकूर:
रवींद्रनाथ ठाकूर,भारतीय कवी आणि लेखक,यांनी आपले जीवन शिक्षणाच्या महत्त्वावर आधारित घालवले.त्यांनी त्यांच्या कवीतेद्वारे,शिक्षणाच्या विविध पैलूंवर चर्चा केली.आदर्श शिक्षण हे विद्यार्थ्याला विचारण्यास प्रवृत्त करते.असे त्यांनी म्हटले आहे.त्यांचे विचार शिकवतात की,विचारशक्ती आणि जिज्ञासा वाढवणे शिक्षणाचे महत्त्वाचे घटक आहेत.
७.इर्विन गार्डनर:
इर्विन गार्डनर हा एक सामान्य विद्यार्थी होता,ज्याला शिक्षणात चांगले यश मिळवण्यासाठी अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागला.त्याने शालेय जीवनात अनेक अपयशांचा सामना केला,
परंतु त्याने कधीही हार मानली नाही.त्याने अध्ययनाची पद्धत सुधारली,अभ्यासाची गती वाढवली,आणि शेवटी तो एक यशस्वी वैज्ञानिक झाला.इर्विनच्या कहाणीने शिकवले की,अपयश हे यशाच्या दारात एक पायरी आहे.
८.नेल्सन मंडेला:
नेल्सन मंडेला,दक्षिण आफ्रिकेतील एक महत्त्वाचा नेते, यांनी शिक्षणाला खूप महत्त्व दिले.त्यांनी सांगितले, शिक्षण हा सर्वांत शक्तिशाली शस्त्र आहे,ज्याद्वारे आपण जग बदलू शकतो.त्यांनी २७ वर्षे तुरुंगात घालवली,पण शिक्षण घेतले आणि समाजात बदल घडवले.त्यांची कथा दाखवते की,शिक्षणानेच समाजात परिवर्तन शक्य आहे.
९.जेक मा:
अलिबाबाच्या संस्थापक जेक मा,त्यांच्या शालेय जीवनात अनेक अपयशांचा सामना करावा लागला. त्याला दोन वेळा कॉलेजात प्रवेश मिळाला नाही,पण त्याने हार मानली नाही.त्याने कष्ट घेतले,आणि शेवटी अलिबाबा तयार केला,जो आज एक जागतिक व्यवसाय आहे.जेक माची कहाणी शिकवते की,अपयश किंवा अडचणी येऊ शकतात, पण त्यावर विजय मिळवण्यासाठी कष्ट आणि समर्पण महत्त्वाचे आहे.
१०.छत्रपती शिवाजी महाराज:
छत्रपती शिवाजी महाराज हे एक अद्वितीय नेतृत्वाचे प्रतीक होते.त्यांनी खूप लहान वयात आपल्या कुटुंबातील एकटा राजा होण्याची स्वप्न पाहिली.त्यांनी थोड्या वेळात अनेक आव्हानांचा सामना केला,पण आपल्या ध्येयाकडे लक्ष केंद्रित ठेवून तो राजकारण आणि युद्ध यामध्ये अद्वितीय यश मिळवले.त्यांच्या कथा विद्यार्थ्यांना प्रेरणा देतात की,शौर्य,कष्ट,आणि धैर्याने कोणतीही अडचण पार केली जाऊ शकते.
या कथा विद्यार्थ्यांना प्रेरणा देऊन त्यांच्या ध्येयांच्या मागे धावायला प्रोत्साहित करतात.शिक्षणाच्या क्षेत्रात विविध व्यक्तींच्या संघर्ष आणि यशाची गोष्टी शिकवतात की, कोणतीही गोष्ट साध्य करणे शक्य आहे,जर तुमच्यात धैर्य आणि चिकाटी असेल.
संकलन - डॉ.दिपक शेटे,गणितायन लँब,(महाराष्ट्र राज्य आदर्श शिक्षक पुरस्कार प्राप्त)