सरतेशेवटी माणसाची ओळख तो इतरांवर काय परिणाम करुन गेला यातच राहते.
जेसन स्टीव्हन्स आणि मी बसून होतो.मिस् हेस्टिंग्ज एक मोठा पुठ्ठ्याचा खोका घेऊन आली.तिनं माझ्यासमोर तो खोका ठेवला.मी बसलो होतो टेबलाच्या एका टोकाला.
नेहमीप्रमाणे ती माझ्या उजवीकडे बसली.
जेसनकडे वळून मी म्हणालो,"तुझ्या चुलत आजोबाने,
म्हणजे रेड स्टीव्हन्सने मला हा खोका दिला आहे.आपलं मृत्युपत्रं आणि संबंधित कागदपत्रे तयार केली त्याच दिवशी त्याने मला तो दिला.खोक्याला सील लावलं होतं.आणि ते तसंच आत्तापर्यन्त आहे.स्टीव्हन्सने सांगितल्याप्रमाणे खोका आमच्या तिजोरीत ठेवला होता.ही देणगी तुझ्याकडे कशी सुपुर्द करावयाची याबाबत सविस्तर सूचना आहेत."
मग मी सील तोडले आणि आतली व्हीडीओ टेप काढून मिस् हेस्टिंग्जकडे दिली.कॉन्फरन्स रूमच्या एका टोकाला असलेल्या व्हिडीओ प्लेअरमध्ये तिनं ती ठेवली आणि रिमोट कन्ट्रोल घेऊन ती पुन्हा माझ्या शेजारी बसली.
जेसन स्टीव्हन्स पुटपुटला,"काय चाललंय काय ? बाकीचे सगळे हजारो,लाखो डॉलर्स घेऊन गेले. आणि मला नुसती ही चित्रफीतच की काय ?"
त्याच्या चिडचिडीकडे जरा दुर्लक्ष करून मी म्हणालो,"लवकरच तुला नीट समजेल सगळं."
मी मिस् हेस्टिंग्जला खूण केल्यावर तिनं दिवा घालवून टेप सुरू केली.
क्षणातच 75 वर्षांच्या रेड स्टीव्हन्सची छबी पडद्यावर दिसू लागली.सर्वार्थाने रेड स्टीव्हन्स मोठा माणूस होता.तो लुइझियानाच्या दलदलीच्या प्रदेशातून टेक्ससला आला होता,फक्त अंगावरचे कपडे घेऊन,हा काळ होता युद्ध आणि मंदीचा. जगातल्या उच्च दर्जाच्या तेल आणि गुरंढोरं या संबंधीच्या कंपन्या त्याने निर्माण केल्या.व्यक्तिमत्व असं की, परिस्थितीच्या नाड्या त्याच्या हातीच नेहमीच असायच्या.
आतासुद्धा त्या मोठ्या पडद्यावर त्याची प्रतिमा आली आणि क्षणार्धात खोलीतलं वातावरणच बदलून गेलं.
जरासं खाकरून रेड स्टीव्हन्सने बोलायला सुरूवात केली.
"जेसन,ही टेप तू बघतो आहेस.आपण समजूया की माप ओलांडून मी प्रवेश केलाय मैदानात आणि आता सर्व बक्षिसे नीट दिली जातील.माझ्या सूचना तंतोतंत पाळल्या गेल्या आहेत आणि तू आता ही व्हीडीओ टेप माझा प्रिय मित्र थिओडोर हॅमिल्टन आणि त्याची विश्वासू सेक्रेटरी मागरिट हेस्टींग्ज यांच्या सोबत बघतो आहेस.तुला कल्पना नाही पण ही दोन या भूतलावरची उत्कृष्ट माणसं आहेत.
क्षणभर थांबून पडद्यावरचा रेड माझ्याकडे आणि मिस् मागरिटकडे वळून माझ्या नावाचा उल्लेख घरगुती नावाने (ही मुभा फक्त रेड स्टीव्हन्सलाच होती) करत बोलला, "टेड, तुझे आणि मागरिटचे मी आभार मानतो. आज सुरवातीला माझे जवळचे, लांबचे - नातेवाईक, सगेसोयरे यांच्याशी तुम्ही चांगला व्यवहार केलात. मला खात्री आहे की त्यांच्यापैकी कुणालाच काही मिळणार नाही आहे. जेसन बहुधा चमत्कारिक वागला असेल तुम्हा दोघांशी. मी दिलगिरी व्यक्त करतो."
मिनिटभर थांबून घसा साफ करत रेड पुन्हा बोलू लागला.
"जेसन,मी एक उत्तुंग जीवन जगलो.खूप चुका केल्या आणि खूप काही चांगलं कमावलंही. मोठी घोडचूक म्हणजे आपल्या कुटुंबातील सर्वाना जे जे हवं ते ते देत गेलो.मी तुम्हा मंडळींपासून खूपदा दूरच रहायचो.आणि त्याची भरपाई म्हणून की काय सर्वांनी मागितलेले देत राहिलो.असे करण्यात मी जे भन्नाट आयुष्य जगलो तसे जगण्यापासून त्यांना वंचित ठेवलं.
"असं करून मी त्यांचे मोठेच नुकसान केले.मी अगदी दिलगीर आहे.जणू काही घोडा निकामी झाल्यावर त्याला मारण्यावाचून पर्याय रहात नाही. माझ्या कायदासल्लागाराने मला रोखले.अन् म्हणाला,असं केलं तर दुर्दैवाने लोकांच्या मनात मी घृणेचाच विषय बनून जाईन.मग मी एकेक गोष्ट क्रमा-क्रमाने अशी केली की या सर्व नातेवाईकांची खाण्यापिण्याची जगण्याची सोय होईल,पण ते जीवनाच्या अनुभवांना दुरावतील."
"जेसन,तू मात्र त्या सगळ्यांपासून निराळा आहेस. म्हणून मी आशा धरून आहे.की आजपर्यन्त तू तुझ्यातल्या गुणांची चमक दाखवली नाहीस.पण तुझ्यामध्ये मला असे काही दिसते आहे की ते आत्ताच पकडून जोपासावे.त्यातून एक ज्वाला निर्माण होईल.म्हणून तर मी तुला झटपट कोट्याधीश करणार नाहीये."
जेसनने कॉन्फरन्स टेबलवर हाताची मूठ आपटली. तो काही बोलणार एवढ्यात पडद्यावरचा रेड स्टीव्हन्स म्हणाला,"या छान माणसांसमोर काहीतरी बरळून तू त्यांना अवघडल्या
सारखं करू नकोस. मला आत्ताच सर्व नियम तुला बजावून सांगायचे आहेत.""येतं वर्षभर प्रत्येक महिन्याच्या पहिल्या तारखेला तू मिस्टर हॅमिल्टन आणि मिस् मागरिट यांना भेटत जाशील.मी ज्याला सगळ्यात महत्त्वाची देणगी म्हणतो त्याचा अंश तुला प्रत्येक वेळी मिळत राहील." "लक्षात ठेव की येतं वर्षभर तू असा कण अन् कण वेचत गेलास तर शेवटी माझ्या मृत्युपत्रातल्या सर्वोत्तम देणगीचा तू धनी होशील. पण पक्कं लक्षात ठेव की माझ्या सूचनांप्रमाणे तुझी वागणूक झाली नाही किंवा मिस्टर हॅमिल्टन आणि मिस् हेस्टिंग्ज यांना मोठ्या अडचणीत आणलंस तर हा कार्यक्रम थांबवण्यात येईल आणि तुला अर्थातच काही एक मिळणार नाही. मी तसे मिस्टर हॅमिल्टनना दिलेल्या सूचनेप्रमाणे मृत्युपत्रात नमूद करून ठेवलं आहे.
जेसन स्टीव्हन्स बसला होता तिकडून मला एक दीर्घ सुस्कारा ऐकू आला.
रेडचे बोलणे पुढे सुरू झाले. "आणि हे बघ,तुझ्यात काही गुण तर वाटताहेत मला,म्हणून मी हे सर्व करतो आहे.पण तू जर नुसता त्रासच देत सुटलास तर मिस्टर हॅमिल्टन काहीएक न बोलता हे सर्व बंद करील."
"आणि आता मिस्टर हॅमिल्टन,तुझ्याकडे वळतो मी जरा." रेड थोड्या मिस्किलपणाने म्हणाला,"तुझं खरं नाव टेड हे मला आठवतंय असं पाहून आश्चर्य वाटतंय तुला नक्कीच.मोठ्या नुकसानीपासून वाचण्यासाठी तुम्ही ही जबाबदारी स्वीकारलीत म्हणून मी आणि जेसन तुमचे आभारी आहोत.
तुम्ही माझे सर्वात मस्त दोस्त होता याबद्दल मी धन्यता मानतो.मी आयुष्यात कैक गोष्टी कमावल्या. पण आता मी असा तुमच्यासमोर केवळ पडद्यावरअसतानाही सांगतो की थिओडोर जे.हॅमिल्टन माझा मित्र आहे,ज्याच्याखातर मी माझ्या संपत्तीवर क्षणार्धात लाथ मारीन."
टेप संपली - आम्ही गप्प होतो.जेसन माझ्याकडे वळून आक्रमक स्वरात म्हणाला,"चक्रम होता तो म्हातारा."
'सर्वोत्तम देणगी' जिम स्टोव्हॅल,०२.०५.२५ या लेखातील दुसरा भाग…
मी श्वास सोडून उत्तर दिलं,"कोणीतरी चक्रम आहे हे नक्की.पण ते नक्की कोण आहे,ते कार्यक्रम संपल्यावर आपल्याला कळणार आहे."
मी उभा राहिलो आणि शेकहँडसाठी जेसनपुढे हात केला.
त्याकडे दुर्लक्ष करून तो म्हणाला,"काय चाललंय काय हे सारं ?तुम्ही मला का सांगत नाही ? या सगळ्यातून मला काय मिळणार आहे ?"
"सगळं काही वेळच्या वेळी होईल रे बाबा," मी बोललो आणि खोली बाहेर पडलो.
मी पावलं टाकत असताना मागून जेसनचा रागीट आवाज आलाच."इतर सगळ्यांप्रमाणे माझ्या वाट्याचे पैसे का देऊन टाकत नाहीये ?"
शांतपणे मिस् हेस्टिंग्जने उत्तर दिले," तू जास्त
लाडका होतास ना त्याचा ?