तुम्ही कोणत्या अशा जादूच्या वाक्याचा शोध घेताय जो वाद तो संपवेल,वाईट भावना संपवेल,सद्भाव कायम करेल आणि समोरच्या व्यक्तीला तुमची गोष्ट लक्षपूर्वक ऐकायला लावेल ?
हं,तर मग हे आहे वाक्य : मी तुम्हाला अजिबात दोष देत नाही.जर मी तुमच्या जागी असतो,तर यात काही शंका नाही की,मीही तुमच्या सारखाच विचार केला असता.
या प्रकारच्या गोष्टीनी मोठ्यात मोठा टीकाकारही मऊ पडेल आणि जेव्हा तुम्ही हे सांगता,तर तुम्हीसुद्धा शंभर टक्के बरोबर असता.कारण जर तुम्ही त्या व्यक्तीच्या जागेवर असता तर निश्चितपणे तुम्हीपण तेच करत असाल जे तो करतो आहे.अल केपोनचं उदाहरण घ्या. असं समजा,जर तुमच्या जवळ त्याच्या सारखं शरीर, स्वभाव आणि बुद्धी असती,जर तुम्हाला तेच वातावरण मिळालं असतं,जर तुम्हाला तसाच अनुभव मिळाला असता,तर तुम्ही पण अगदी त्याच्या सारखेच असता-जसा तो होता कारण तो याच सगळ्या गोष्टींकरता अल केपोन बनला होता.
उदाहरणार्थ,जर तुम्ही साप नाही आहात,तर याचं कारण फक्त इतकंस आहे की तुमचे आई-वडील साप नाही आहेत.
तुम्ही जे आहात,त्याचं खूप कमी श्रेय तुम्हाला जातं – आणि लक्षात ठेवा,जर लोक चिडचिड,अतार्किक किंवा पूर्वाग्रहानी ग्रस्त आहेत,तर यात त्यांचा दोषपण खूप कमी आहे.त्या दुर्भाग्यशाली व्यक्तींकरता दुःख करा, त्यांच्या करता सहानुभूती ठेवा.स्वतःला सांगा,जर ईश्वराची कृपा नसती,तर मी याच्या जागी असू शकलो असतो.तुम्ही ज्या लोकांशी भेटता,त्यांच्यातले तीन चतुर्थांश सहानुभूतीचे भुकेले असतात,तुम्ही जर त्यांना सहनुभूती द्याल,तर ते तुमच्यावर प्रेम करतील.
मी एकदा लिटिल विमेनच्या लेखिका लुइसा एम. अलकॉटवर एक रेडिओ वार्ता दिली होती.मला माहीत होतंकी,मॅसाच्युसेट्स च्या कॉन्कार्डमध्ये त्या राहत होत्या आणि त्यांनी तिथंच आपली पुस्तकं लिहिली होती;पण मी विचार न करता,न समजता हे सांगितलं की,मी त्यांना न्यू हॅम्पशायरच्या कॉन्कॉर्डमध्ये भेटलो.जर मी न्यू हॅम्पशायरचा उल्लेख फक्त एकदाच केला असता,तर मला माफ केलं जाऊ शकत होतं;पण मी हीच चूक दोनदा केली होती.
माझ्याकडे पत्रांचे आणि तारांचे ढीग लागले,ज्यात माझ्या चुकीबद्दल मला खूप भलं-बुरं म्हटलं होतं.काही पत्रं तर खूपच रागानी लिहिली गेली होती आणि काही तर अपमानकारक होती.कॉलोनियल डेम नावाची एक महिला जी कॉन्कॉर्डमध्ये मोठी झाली होती आणि जी आता फिलाडेल्फियाला राहत होती,तिने माझ्यावर पूर्ण राग दर्शवला.जर मी हे म्हटलं असतं की,मिस अलकॉट न्यू गिनीची नरभक्षी आहे तरीपण ती यापेक्षा अधिक अपमान करू शकत नव्हती.तिचं पत्र वाचल्यानंतर मी स्वतःला म्हटलं की,माझं नशीब चांगलं आहे की,माझे या महिलेबरोबर लग्न झालं नाही.मी तिला हे सांगू इच्छित होतो की,मी भूगोलाच्या संबंधित एक चूक जरूर केली होती;पण तिने मानवी संबंधांशी संबंधित सामान्य शिष्टाचाराची माझ्याहूनही मोठी चूक केली होती.हे माझं पहिलं वाक्य होतं.मग मी आपल्या बाह्या चढवून तिला सांगू इच्छित होतो की, तिच्या बाबतीत माझे काय विचार होते;पण मी असं नाही केलं.मी स्वतःवर ताबा ठेवला.मी अनुभवलं की कोणीपण मूर्ख असं करू शकला असता आणि जास्त करून मूर्ख हेच करतात.
मी मूर्खाच्या श्रेणीतून वर चढायचं म्हणत होतो.याकरता मी तिचं शत्रुत्व मित्रत्वामध्ये बदलण्याचा निश्चय केला.हे एक आव्हान होतं,एक प्रकारचा खेळ होता जो मी खेळत होतो. मी स्वतःला विचारलं, "जर मी तुझ्या जागेवर असतो,तर बहुतेक मी पण याच प्रकारचं पत्र लिहिलं असतं." यामुळे मी तिच्या दृष्टिकोनाप्रति सहानुभूतीपूर्ण दृष्टिकोन ठेवला.पुढच्या वेळी जेव्हा मी फिलाडेल्फियाला गेलो,तेव्हा मी तिला फोन केला आणि आमची चर्चा या प्रकाराने झाली.
मी : श्रीमती अमुक अमुक,तुम्ही काही आठवडे आधी मला पत्र लिहिलं होत.मी तुम्हाला धन्यवाद देऊ शकतो.
ती : (सभ्य, सुसंस्कृत स्वरात) कोण बोलतं आहे?
मी : मी तुमच्याकरिता अनोळखी आहे.माझं नांव डेल कार्नेगी आहे.तुम्ही काही दिवसांपूर्वी लुईसा एम. अलकॉटवर माझी रेडिओ वार्ता ऐकली होती.मी हे सांगण्याचा अक्षम्य अपराध केला होता की,लुईसा एम. अलकॉट न्यू हॅम्पशायरच्या कॉन्कॉर्डमध्ये राहत होती.ही खूपच मूर्खतापूर्ण चूक होती आणि मी याकरता माफी मागतो आहे.मला खूप चांगलं वाटलं की,तुम्ही माझी चूक दाखवायला वेळ काढलात.
ती : मी एवढं कडक पत्र लिहिल्याबद्दल खेद व्यक्त करते,मिस्टर कार्नेगी.मी आपला स्वतःचा तोल घालवला होता.मी माफी मागते आहे.
मी : नाही,नाही.तुम्हाला नाही तर मलाच माफी मागायला पाहिजे आहे.शाळेत जाणाऱ्या कोणत्याही मुलाला माझ्यापेक्षा जास्त ज्ञान असायला पाहिजे.मी पुढच्या रविवारी रेडिओवर माफी मागितली होती आणि मी आता व्यक्तिगत रूपाने तुमची माफी मागतो आहे.
ती : मी मॅसेच्युसेट्सच्या कॉन्कॉर्डमध्ये जन्मले.माझा परिवार दोन तपांपासून तिथला महत्त्वपूर्ण परिवार आहे आणि मला माझ्या जन्मस्थानाचा,राज्याचा खूप अभिमान आहे आणि कारणामुळे खरं तर मी हे ऐकून दुःखी झाले होते की,मिस अलकॉट हॅम्पशायरमध्ये राहत होती.आता मी माझ्या लिहिलेल्या पत्रावर दिलगीर आहे.
मी : मी तुम्हाला विश्वास देऊ इच्छितो की,तुम्ही जितक्या दिलगीर नसाल तितका की मी आहे.माझ्या चुकीमुळे मॅसेच्युसेट्सला तितकं दुःख नाही झालं जितकं की मला होतंय.खूपच कमी वेळा असं होतं की, तुमच्यासारखे सुसंस्कृत लोक रेडिओवर बोलणाऱ्यांना पत्र पाठवायला वेळ काढतात आणि मला आशा आहे की,भविष्यात पण तुम्ही माझ्या चुका सांगण्याकरता वेळ काढाल.
ती : तुम्ही ज्या पद्धतीने स्वतःवर टीका केली आहे,ती पद्धत मला खूप आवडली.तुम्ही खूप भला माणूस आहात.
मी तुम्हाला भेटू इच्छिते.
मी माफी मागितली होती आणि तिच्या दृष्टिकोनातून सहानुभूती प्रगट केली होती, याकरता तिनेही माफी मागितली आणि माझ्या दृष्टिकोनाच्या प्रति सहानुभूती दाखवली.मला आपल्या रागावर नियंत्रण ठेवल्याचं समाधान तर मिळालंच;पण अपमानाच्या बदल्यात दयाळूपणा देण्याचं सुख मिळालं.तिला इयूल्किल नदीमध्ये उडी मारण्याचा सल्ला देण्याऐवजी आपला प्रशंसक बनवण्यात मला जास्त आनंद मिळाला.
व्हाइट हाउसमध्ये येणाऱ्या प्रत्येक प्रेसिडेंटसमोर मानवीय संबंधांच्या कष्टकारी समस्या जवळपास रोज येतात.प्रेसिडेंट टॅप्ट पण याला अपवाद नव्हते. ते आपल्या अनुभवाने शिकले की,
आम्हाला सहानुभूतीच्या रसायनाने कोणत्या प्रकारे बदलले जाऊ शकते.आपलं पुस्तक ईथिक्स इन सर्व्हिसमध्ये टॅफ्ट सांगतात की, त्यांनी कोणत्या प्रकारे एका निराश आणि महत्त्वाकांक्षी आईच्या रागाला थंड केलं.
टॅफ्ट लिहितात;वॉशिंग्टनची एक महिला,जिच्या नवऱ्याचा काही राजनैतिक प्रभाव होता.ती माझ्यापाशी आली आणि सहा आठवड्यांपर्यंत मला हे सांगत राहिली की,मी तिच्या मुलाला एका पदावर नियुक्त करावं.तिने खूप मोठ्या प्रमाणात सीनेटर्स आणि संसद सदस्यांची मदतपण घेतली आणि त्यांच्या बरोबर येऊन हे सुनिश्चित केलं की,ते पण पूर्ण शक्तीनुसार तिच्या बाजूने समर्थन करतील.या पदाकरता तांत्रिक योग्यतेची गरज होती आणि ब्यूरो प्रमुखाची शिफारशीचे पालन करून मी कोणत्या तरी दुसऱ्याच व्यक्तीला त्या पदावर नियुक्त केलं.याच्यानंतर मला त्या आईचं एक पत्र मिळालं ज्यात तिनं लिहिलं होतं की,मी खूपच कृतघ्न होतो.कारण की मी तिला आनंद मिळू दिला नव्हता,जो माझ्या हातात होता.तिने हीपण तक्रार केली की तिने आपल्या स्टेट डेलिगेशनच्या बरोबर मेहनत करून एक प्रशासकीय विधेयकाकरता ती सारी मतं गोळा केली होती,ज्यात माझी विशेष रुची होती आणि याच्या बदल्यात मी तिला हे बक्षीस दिलं होतं.
मित्र जोडा आणि प्रभावशाली बना,डेल कार्नेगी,मंजुल पब्लिंशिंग हाऊस,अनुवाद-कृपा कुलकर्णी
जेव्हा या प्रकारचं पत्र तुम्हाला मिळतं,तेव्हा तुमच्या मनात पहिली गोष्ट येते की,तुम्ही अशा व्यक्ती बरोबर कसा व्यवहार कराल जिने तुमच्या बरोबर गैर वागणूक केली आहे किंवा काही मर्यादपर्यंत असभ्यतेचा परिचय दिला आहे.मग तुम्ही त्याला उत्तर द्यायला बसता,मग जर तुम्ही समजदार आहात,तर तुम्ही त्या पत्राला ड्रॉवरमध्ये ठेवून देता आणि ड्रॉवरला कुलूप लावता. त्याला दोन दिवसांनंतर बाहेर काढा अशा प्रकारच्या पत्राला उत्तर देण्याकरता नेहमी दोन दिवसांचा वेळ घेतला गेला पाहिजे आणि जेव्हा तुम्ही ते इतक्या वेळानंतर बाहेर काढता,तेव्हा त्याला उत्तर तुम्ही पाठवणार नाही.हाच रस्ता मी निवडला.यानंतर मी बसलो आणि खूप विनम्र भावानी पत्र लिहिलं.मी तिला सांगितलं की,या परिस्थितीत एका आईचं हृदय किती दुःखी असेल,हे मी समजू शकतो;परंतु खरंतर या नियुक्तीमध्ये माझ्या व्यक्तिगत भावनेला कुठलंच स्थान नव्हतं.मला तांत्रिक योग्यतेच्या व्यक्तीला निवडायचे होते आणि या कारणामुळे मला ब्यूरो प्रमुखाच्या शिफारशीचं पालन करावं लागलं.मी आशा व्यक्त केली की,तिचा मुलगा आपल्या आत्ताच्या पदावर राहूनपण मोठं यश मिळवू शकेल.यामुळे तिचा राग निघून गेला आणि तिनं मला दुसरे पत्र लिहिले,ज्यात तिने म्हटलं की,तिला आपल्या लिहिलेल्या पत्राबद्दल लाज वाटली.
परंतु मी जी नियुक्ती केली होती,त्याला संसदेची मंजुरी मिळायला थोडा वेळ लागला.काही काळानंतर मला एक आणखीन पत्र मिळालं,जे तिच्या पतीच्या नावाने लिहिलं गेलं होतं,खरंतर त्यातली अक्षरं पण त्या स्त्रीने लिहिलेल्या पत्रासारखीच होती.या पत्रात मला सांगितलं गेलं की,त्या महिलेला इतकं निराशेनी घेरलं होतं की ती अत्यंत आजारी होती.तिने अंथरुण पकडलं होतं आणि तिला आमाशयाचा गंभीर कॅन्सर झाला होता.काय मी तिच्या मुलाला नियुक्ती देऊन त्या महिलेला पुन्हा ठीक नाही का करू शकणार! मला एक आणखीन पत्र लिहावं लागलं.या वेळी तिच्या पतीला ज्यात मी लिहिलं की,टेस्टच्या नंतर तिचं कॅन्सरचं निदान चुकीचं निघू दे. मी सहानुभूती व्यक्त केली की,त्याच्या पत्नीच्या गंभीर आजाराला घेऊन मी त्याच्या दुःखाला समजू शकतो; पण तुम्ही सुचवलेल्या नावाला परत घेणे माझ्याकरता असंभव आहे.संसदेने मी सुचवलेल्या नावाला मंजुरी दिली आणि ते पत्र मिळाल्याच्या दोन दिवसांनंतर आम्ही व्हाइट हाउसमध्ये एका संगीत समारोहाचे आयोजन केले.