विचारलं आणि मी जेव्हा सांगितलं की नाही बुवा.तेव्हा हसून ती म्हणाली,तिच्या त्या खास दिवसामध्ये मीपण वाटेकरी होऊ शकतो."मिस्टर हॅमिल्टन,उरलेला सगळा दिवस मी एमिलीबरोबर बागेत खेळण्यात घालवला.या सात वर्षाच्या मुलीला केवढातरी जास्त उत्साह आणि आनंद होता,की जेवढा इतर कुणाही माणसात असू शकेल त्यांपेक्षा जास्त.
"दिवस सरला तेव्हा ती खूप दमली.तिच्याबरोबर आलेली ती तरूण स्त्री तिला चाकाच्या खुचर्चीतून रुग्णालयात नेणार होती.जाण्याआधी एमिलीनं मला सांगितलं की ती परत गेल्यावर रुग्णालयात तिथल्या नर्सेसशी बोलणार होती आणि मलापण बागेत दिवसभर खेळायची काही व्यवस्था होते का ते बघणार होती."
जेसननं थांबून थेट माझ्याकडं पाह्यलं.त्याच्या डोळ्यात अश्रू होते.आणि माझ्या भावना आवरणं मलाही जड जात होतं.मिस् हेस्टिंग्जनं टिश्यू पेपरच्या आधारानं तो त्रास दूर केला आणि तिच्या नेहमीच्या अ‍ॅलर्जीबद्दल ती काही बोलली.आम्ही शांतपणे बसलो आणि मनात आलं,एका छोट्याशा मुलीच्या मुष्किलीमुळे आमच्यावर किती खोल परिणाम होतो !
शेवटी डोळे पुसून घसा साफ करून जेसन म्हणाला, "त्या आठवड्याच्या शेवटी मला एक प्रौढ माणूस माझ्या घरासमोरून रस्त्याच्या कडेकडेने चालतांना दिसला.मी आपल्या गाडीकडे जात होतो तेव्हा त्यानं मला बघितलं, बघून तो हसला आणि थेट माझ्याकडं आला.हात पुढे करून हस्तांदोलन करत त्याचं नाव बिल जॉन्सन असल्याचं त्यानं सांगितलं.त्यानं बघितलेल्या सगळ्या गाड्यांमध्ये माझी गाडी सगळ्यात सुंदर असल्याचं तो म्हणाला.तो जवळपासच रहात होता आणि लोकांची छोटीमोटी कामं करायचा.असली गाडी धुवायला त्याला अगदी आवडेल असं तो म्हणाला.
"तो अशी किरकोळ कामं का बरं करत होता असं मी विचारल्यावर त्यानं सांगितलं,की कंपन्यांच्या नोकरकपातीमुळे तो आणि त्याची बायको दोघं नोकरी गमावून बसले होते.घरी तीन मुलं होती.जमाखर्चाचा मेळ बसवायला तो आणि त्याची बायको मिळेल ती कामं करीत होते.त्यांची बचत सगळी संपली होती,असं दिसत होतं.आणि समोर येईल ते काम करून दिवसाचा जेमतेम मेळ घालणं चालू होतं.पुरेसे पैसे मिळाले नाहीत तर काय करणार तुम्ही ? असं मी विचारल्यावर हसून त्यानं उत्तर दिलं की मिळत होतं पुरेसं,आणि या अडचणीमुळे कुटुंबात एक मजेशीर गोष्टच घडत होती.पूर्वीपेक्षा सर्व जास्त वेळ परस्परांजवळ राहू लागलो आणि पैसा आणि काम यांच महत्त्व मुलांना कळलं.
"आधीच्या आठवड्यातच घडलेली एक घटना त्यानं गालात जरा हसून सांगितली थोड्याश्या ओटस खेरीज काही खायला नव्हतं,तो अगदी हार मानायच्या बेतात होता.तोच त्यानं त्याची बायको मुलांना काय सांगत होती ते ऐकलं त्याचं असं आहे कीअमेरिका हा देश पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वसाहत करीत,जमीन लागवडीखाली आणत गुरांना चरण्यासाठी कुरण शोधत वाढत गेला.
पश्चिमेकडील आघाडीची तुकडी,त्याला वाईल्ड वेस्ट म्हणत,त्यातले बिनीचे लोक कित्येक दिवस एकेकदा ओटस् खाऊन राहायचे.त्यानं मला सांगितल की खूप पैसे मिळाले तरी आता पुढे त्याच्या धाकट्या दोन मुलाना ओट्सच खायला आवडणार आहेत."चपखल शब्द शोधत जेसन थोडा वेळ थांबला, आणि पुढं सांगू लागला,
"तो,त्याची बायको आणि मुलं एकत्रितपणे काही करताना,काही शिकताना काय काय मज्जा करत होते ते मला त्यानं सांगितलंत्यानं माझी गाडी धुतली,मी त्याला मागितले तितके पैसे दिले. आणि थोडे जास्त देऊ केले,पण त्यानं ते नाकारलेच.
"जाण्याआधी या त्याच्या परिस्थितीबद्दल मी हमदर्दी व्यक्त केली.तो त्याचं अद्भुत हास्य करत मला म्हणाला,तो स्वतःला अगदी नशिबवान समजतो आणि कोणी त्याच्याशी जागांची अदलाबदल करू पाहिली, तर त्याला तो तयार नव्हता." जेसन विचारात बुडून गेला आणि शेवटी बोलला,"मिस्टर हॅमिल्टन काय गंमत आहे सांगू? तो जेव्हा सांगत होता ना की कोणाशी जागांची अदलाबदल करायला तो अगदी तयार नव्हता,
तेव्हा मला स्वतःशीच वाटलं की मी खूप कारणांनी त्याच्याशी अदलाबदल करायला एका पायावर तयार आहे."
मिस् हेस्टिंग्जने पाण्याचे तीन पेले आणून ठेवले.
घोटभर पाणी पिऊन जेसननं त्याचा रिपोर्ट वाचणं पुढे चालू केलं.
"दुसऱ्या दिवशी मी एका दफनभूमिच्या प्रवेशद्वारा पुढून माझ्या गाडीनं चाललो होतो.आणि यापूर्वी कधीही पाहिली नव्हती एवढी लांब प्रेतयात्रा पाहिली.त्यावेळी मी काही त्याच्याकडे फार लक्ष दिलं नाही,पण नंतर त्याच दिवशी त्याच रस्त्यानं परत येत होतो तेव्हा मी विचार केला,जाऊन एका कामगाराला विचारावं की तो सकाळी मेलेला कोणी बडा असामी होता किंवा कसं ?
मी दफनभूमीत गाडीतून आत शिरलो आणि बघतो तर एक खूप म्हातारा माणूस एकटाच एका थडग्याजवळ उभा होता.मी पाहिलेली प्रेतयात्रा जाऊन खूप तास होऊन गेले होते तेव्हा हा वेगळ्याच कारणानं तिथे उभा असावा,
"मी गाडीतून उतरून त्याच्याकडे गेलो.मी त्याच्याकडे चालत जात होतो,ह्याची चाहूल त्याला लागली. माझ्याकडे तो वळला.त्याच्यात व्यत्यय आणल्याबद्दल मी दिलगिरी व्यक्त केली.आधी कधीही पाहिली नव्हती एवढी लांब प्रेतयात्रा मी गाडीतून जाताना पाहिल्याचं त्याला सांगितलं आणि विचारलं की तो कोणी प्रसिद्ध नेता होता किंवा सिनेनट होता किंवा आणखी कोणी होता, ते."हलकसं हसून त्यानं मला सांगितलं की खरंच ती व्यक्ती प्रसिद्ध नेता आणि अभिनेता पण होती. तो म्हणाला,ही गोष्ट त्याला चांगली ठाऊक होती.कारण तिच्यासोबत तो जवळपास साठ वर्षे राहिला होता. वास्तविकतःती चाळीस वर्ष शाळेत शिक्षिका होती. आणि कित्येक विद्यार्थ्यांवर तिनं आपला ठसा उमटवला होता.खरोखर,शब्दशः देशाच्या कानाकोपऱ्यातून शेकडो विद्यार्थी तिच्या मृत्युयात्रेला आले होते.म्हणून त्याला वाटतं की ती प्रसिद्ध व्यक्ती आणि तारका दोन्ही होती.
"मी त्याला म्हटलं की त्याच्या आयुष्यातल्या त्या सर्वांत दुःखाच्या दिवसाबद्दल मला फार वाईट वाटतंय.पुन्हा तो शांतपणे हसला आणि मला म्हणाला की त्याचं पुढचं जीवन निराळं होईल पण जो कोणी डोरोथी बरोबर साठ वर्षं राहिला आहे,
त्याच्या आयुष्यात वाईट दिवस येऊच शकत नाही.'डोरोथीनं माझ्यासाठी जे सर्व केलं त्याबद्दल तिचे आभार मानत मी फक्त उभा होतो.आणि मी आत्ताच तिला वचन दिलंय की मी तिला कोणत्याही प्रकारे दगा देणार नाही."
जेसननं आणखी घोटभर पाणी प्यायलं,
माझ्याकडे आणि मिस् हेस्टिंग्जकडे पाहिलं आणि पुन्हा सुरू केलं, त्या म्हाताऱ्या माणसानं माझ्या खांद्यावर हात ठेवला आणि आम्ही दोघं चालत चालत दफनभूमीच्या बाहेर पडलो.मी गाडीकडे वळत असतांना तो मला म्हणाला की "जेव्हा कधी मला त्याच्याकडून काही हवं असेल तर त्याला जरूर भेटावं."मी गाडीत बसलो आणि त्याला हळूहळू जातांना बघितलं.
या टप्प्यावर जेसननं त्याचा अहवाल संपवलायसं वाटलं.मी वाट पाहिली.पण त्यानं पुढं काही चालू ठेवलं नाही.शेवटी मी म्हणालो,"जेसन, तुला एक मूल असं सापडलं की जे फार मोठ्या कठीण समस्येला आनंदानं सामोरं जात होतं,जे समजणं मला फार जड गेलं.तुला एक प्रौढ माणूस आणि त्याचं कुटुंब आढळलं की जे आर्थिक अडचणीतही आपलं कौटुंबिक स्वास्थ्य राखून होतं आणि मानानं जगत होतं.मृत्यूमुळे येणारं दुःख झेलणारा आणि त्याचं परिवर्तन जीवनाच्या आनंद महोत्सवात करणारा तुला एक म्हातारा माणूस सापडला.पण जेसन,तू काही अडचणीत असलेला एखादा तरूण गाठणे पण अपेक्षित होते. "
जेसनन घसा साफ केला आणि शेवटी बोलायला सुरूवात केली."मला माहित आहे मिस्टर हॅमिल्टन,की मला एक तरूण पण सापडवायचा होता.महिनाभरात मला शक्यत स्वतःच्या समस्यामुळे कोणी काही शिकलेला असा एकही तरूण भेटला नाही.मी माझं जीवन असलेले बरेच तरूण भेटले.पण मला आज तुमच्याकडे कबूल करायलाच हवं की माझ्याप्रमाणे किती अडचणी असतात,याची मला जाणीवच नव्हती.
या सगळ्या गोष्टी या आधी मला स्वकेंद्रीत पद्धतीनं अगदी स्वार्थीपणानं घालवलं.वास्तविक आजुबाजुला लोकांना खरोखरी वाटायचं.एखाद्या सिनेमात नाहीतर कुठे बातमी म्हणून येतात.
नाहीतर असंच काही.
"पण तुम्ही आणि माझे आजोबा रेड यांच्यामुळे अडचणींपासून,संकटांपासून माझं रक्षण होत गेलं आणि या महिन्यात मला भेटलेले लोक जसे हे अद्भुत धडे शिकताहेत तसे मी कधीच शिकलो नाही.प्रश्नांना बगल देऊन किंवा ते सोडवणं दुसऱ्या कोणावर सोपवून आनंद लाभत नसतो.प्रश्नांवर मात करून किंवा त्यांच्यासोबतीने आनंदानं राहात गेलो तरच खरा आनंद मिळतो."
मिस हेस्टिंग्जच्या अ‍ॅलर्जीनं पुन्हा उचल खाल्ली बहुतेक,कारण तिला नाक आणि डोळे टिपत बसावं लागत होतं.
शेवटी जेसननं विचारलं,"चारांमधली एक व्यक्ती म्हणून मला धरता येईल ना ? या महिन्यात मला चारांचा हिशोब द्यायचा होता." रेड स्टीव्हन्सच्या मृत्युपत्राशी आणि कागदपत्रांशी हे तत्त्वतःआणि शब्दशःसुसंगत असल्याची ग्वाही मी जेसनला दिली.जेसननं त्याच्या घड्याळ्यात बघितलं आणि म्हणाला, "असं असेल तर मी आता सटकतो.
दुसरीकडे वेळेवर पोचायचंय." मी ठीक आहे म्हटल्यावर मिस् हेस्टिंग्ज त्याला दारापर्यंत पोचवायला गेली.तिनं विचारलं, "एवढ्या घाईनं कुठे निघाला आहेस,जेसन ?'
तो म्हणाला"बागेत झोपाळ्यासमोर एका खास मैत्रिणीला भेटायचंय,मी उद्या भेटतो तुम्हां दोघांना."
…समाप्त…